Einde Samenwonen
Steeds vaker heb ik mensen aan tafel, die niet getrouwd zijn, maar wel veel jaren hebben samengewoond, kinderen hebben gekregen en nu hun samenwoonrelatie willen beëindigen. Een leuk weetje: tussen 1995 en 2022 is het aantal samenwoners verdubbeld! En ook samenwoners zoeken begeleiding, omdat het vaak niet duidelijk is wat er allemaal geregeld moet worden en hoe ze dat dan het beste kunnen doen. Belangrijk om te weten is dat er bij samenwoners andere regels gelden, dan bij gehuwden. In dit artikel zal ik proberen er een paar toe te lichten.
Samenlevingsovereenkomst belangrijk bij einde samenwonen
Bij samenwoners zijn er een aantal zaken niet wettelijk geregeld, zoals dat bij een huwelijk het geval is. Het eerste wat ik dan ook vraag is of er een samenlevingsovereenkomst is. Volgens het CBS hebben 50% van de samenwoners een samenlevingsovereenkomst. In zo’n samenlevingsovereenkomst zijn afspraken vastgelegd over bijvoorbeeld de verdeling van de kosten van de huishouding, over de inboedel, de gezamenlijk woning, het pensioen, wat als een van de partners met zijn/haar privévermogen investeert in het gemeenschappelijk vermogen en wat bij einde samenwonen. Sommige afspraken ontbreken helaas. Als er een samenlevingsovereenkomst is, ga ik in ieder geval eerst kijken wat beide partijen hadden bedoeld. Dit vormt dan het startpunt van de verdere afwikkeling.
Geen automatische erkenning en gezag kinderen
Als partijen kinderen hebben, is het belangrijk om te checken of de vader de kinderen erkend heeft en het gezag heeft over de kinderen. Bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap gaat dit automatisch, maar bij samenwoners moeten hiervoor extra acties worden ondernomen. Je ziet nogal eens dat de vader de kinderen erkend heeft, maar vergeten is om het gezag aan te vragen. Dit kan betekenen dat de vader wel recht heeft op omgang met het kind, maar niet de wettelijke vertegenwoordiger is van zijn minderjarige kind(eren). De moeder zou dan alleen de belangrijke beslissingen voor het kind kunnen nemen, zoals naar welke school het kind gaat. Gelukkig heb ik alleen mensen aan tafel die er samen uit willen komen en kan het gezag alsnog worden aangevraagd en kan vervolgens een ouderschapsplan worden opgesteld, waarin alle belangrijke afspraken voor de kinderen kunnen worden vastgelegd.
Geen gemeenschap van goederen
Bij samenwonen ontstaat er geen gemeenschap van goederen, maar toch kan er sprake zijn van gezamenlijk vermogen, bijvoorbeeld door de aankoop van een woning, een gezamenlijke bankrekening, een kapitaalverzekering op beide namen en de inboedel. Bij einde samenwonen zullen afspraken gemaakt moeten worden hoe dit gezamenlijk vermogen verdeeld moet worden.
Ook kunnen vermogens met elkaar ‘vermengen’. Bijvoorbeeld als een van de partners met zijn/haar privévermogen investeert in de verbouwing van de gezamenlijke woning. Belangrijk is om op dat moment schriftelijk vast te leggen, hoe daar mee moet worden omgegaan in geval van een relatiebeëindiging. Helaas komt het te vaak voor dat hier niets over is vastgelegd, wat tot hele vervelende situaties kan leiden. Belangrijk dan is om in overleg te blijven en samen naar een oplossing te zoeken.
Geen pensioenverevening
Tijdens het huwelijk of geregistreerd partnerschap opgebouwde ouderdomspensioen wordt gelijk verdeeld. Bij samenwoners is hier wettelijk niets voor geregeld. Partijen kunnen dit wel afspreken, maar in de praktijk zie ik weinig pensioenuitvoerders die hieraan mee willen werken. Wel zie ik vaak afspraken in de samenlevingsovereenkomst dat partijen elkaar aanwijzen als partner voor het partnerpensioen. De gemaakte afspraken zullen ook gecommuniceerd moeten worden met de pensioenuitvoerder.
Geen partneralimentatie
In geval van samenwonen is er geen wettelijk recht op partneralimentatie. Partijen kunnen dit wel onderling met elkaar afspreken, wat ook fiscaal ondersteund kan worden. Belangrijk is dan om dit goed vast te leggen, ook fiscaal.
Vastleggen afspraken
Er zijn dus genoeg onderwerpen te bespreken bij einde samenwonen. Vaak vraagt het extra aandacht omdat er geen wettelijk kader is. Vervolgens kunnen alle afspraken worden vastgelegd in een convenant, met de nadruk op ‘kunnen’, want in tegenstelling tot het huwelijk is dit niet verplicht. Al zie ik in de praktijk steeds vaker dat partijen toch graag een overeenkomst willen laten opstellen en ondertekenen waarin alle afspraken schriftelijk zijn vastgelegd.
